Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο εκδόθηκε πρόσφατα στη Γαλλία από έναν κοινωνιολόγο και έναν ιστορικό/πολιτικό επιστήμονα για το καθεστώς εξαίρεσης που επιβλήθηκε (αρχικά) το 2020 σε πολλά έθνη-κράτη, γνωστό με τον κωδικοποιημένο όρο lockdown, τον συνδυασμό δηλαδή βιοεξουσίας και κλεισούρας, που η αφεντιά μας θεώρησε τόσο απολύτως σκόπιμο να αντιμετωπίσει πρακτικά και θεωρητικά ώστε αποτέλεσε τη γενέθλιά της συνθήκη.
Η συγκεκριμένη έρευνα δεν εστιάζει μόνο στο πόσο πολύ από επιστημονική και τεχνολογική άποψη εξελίχθηκε η μαζική επιτήρηση και ο εγκλεισμός την τελευταία τριετία στη Γαλλία, όσο στο εντυπωσιακό γεγονός της πλειοψηφικής αποδοχής τους!
Βέβαια, η επιβολή της βιοεξουσίας γενικότερα για την πειθάρχηση των “επικίνδυνων τάξεων”, των μαγισσών και των περιπλανόμενων προλετάριων και τον “εγκλεισμό” τους στο εργατοκάτεργο, στο εργοστάσιο, στην πόλη-εργοστάσιο, στο (καπιταλιστικό) έθνος-κράτος, στο παραγωγικό σώμα, στην εθνική μήτρα έχει πίσω της αιώνες ιστορίας και αποτελεί μια συνεχιζόμενη διαδικασία. Οι ειδικοί μας εδώ περιορίζονται, “συγκλονισμένοι”, όπως λένε, στο να καταγράψουν τη μαζική αποδοχή της πριν τρία χρόνια στη Γαλλία.
Από τη συνέντευξη που δίνει ο ένας από αυτούς -και παραθέτουμε παρακάτω- φαίνεται ότι περισσότερο από το να ερμηνεύσουν αυτή την εν πολλοίς καλά αποσιωπημένη ένοχη μαζική συμμόρφωση, αρκούνται να την περιγράψουν, σαστισμένοι από το μέγεθος της συναίνεσης εκατομμυρίων ανθρώπων στον αυτοεγκλεισμό τους.
Έστω κι έτσι, έστω και καθυστερημένα, τέτοια φαινόμενα αρχίζουν σε κάποιες χώρες να αποτελούν αντικείμενο μελέτης. Πρόκειται ακριβώς γι’ αυτά τα φαινόμενα, γι’ αυτή τη συνθήκη, δηλαδή, στην υπονόμευση της οποίας επιδοθήκαμε μια ισχνή μειοψηφία ομάδων και ατομικοτήτων του αντιεξουσιαστικού χώρου στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό αντιστεκόμενες ταυτόχρονα στη γενίκευσή της. Γι’ αυτή τη συνθήκη που έμπρακτα, βίαια και μεγαλόφωνα κριτίκαρε μια μειοψηφία νεαρών προλετάριων στη Ν. Σμύρνη, ενώ υπόκωφα τη ροκάνιζαν κάμποσοι άλλοι.
Οι συγγραφείς βρίσκουν τη συνθήκη του εγκλεισμού να εφαρμόζεται πολύ αυστηρά μόνο σε 4 χώρες, μεταξύ των οποίων, εκτός της Γαλλίας, φιγουράρει και η Ελλάδα όπου μάλιστα το πρόστιμο της παραβίασης των κανονιστικών εντολών στο οποίο αναφέρονται συχνά οι συγγραφείς ήταν υπερδιπλάσιο αυτού της Γαλλίας. Σε γενικές γραμμές, πάντως, αυτά που περιγράφουν μας είναι πολύ οικεία.
Δεν γνωρίζουμε αν εκπονείται παρόμοια μελέτη και έρευνα εγχωρίως κι αν υπάρχουν ειδικοί που θεωρούν σκόπιμο να αναλύσουν επιστημονικά τη συνθήκη αυτή με καθυστέρηση, ειδικά μάλιστα από μια χρονική απόσταση ασφαλείας όπου δεν διακινδυνεύεται τίποτα.
Αναρωτιόμαστε, ωστόσο: Αυτοί οι ιστορικοί του μέλλοντος, άραγε, πώς θα ερμηνεύσουν τα φαινόμενα αυτοεγκλεισμού, πειθάρχησης και ένθερμης συμμόρφωσης με τις κρατικές υποχρεωτικότητες από ευμεγέθη μερίδα του λεγόμενου ριζοσπαστικού χώρου με χρήση “χειραφετικών” επιχειρημάτων περί “προστασίας της τάξης” ή, για να το προεκτείνουμε λίγο στη δεύτερη φάση της διαχείρισης της πανδημίας, με την παρουσίαση του εμβολίου ως “δημόσιου αγαθού” και την εκδήλωση “εμπιστοσύνης στην επιστήμη”;
Πώς θα αναλύσουν τον “ορθολογισμό” και την “υπευθυνότητα” οδηγιών του στυλ «Σε αυτή τη φάση και για τον περιορισμό της επιδημίας πρέπει πράγματι οι άνθρωποι γενικά να καθίσουν στο σπίτι τους. Όλα τα μοντέλα για την εξάπλωση της επιδημίας δείχνουν ότι μόνο μέσω του “social distancing” μπορεί να μειωθεί ο αριθμός των νεκρών και ο φόρτος στα νοσοκομεία… Η διαμαρτυρία μέσω πορειών κλπ δεν έχει ιδιαίτερο νόημα ούτε και αποτελεσματικότητα, παρεκτός σε πολύ ιδιαίτερες και συγκεκριμένες περιπτώσεις… Τα στέκια καλώς κλείνουν και οι άνθρωποι καλώς περιορίζουν τις μη απόλυτα αναγκαίες δραστηριότητές τους. Είναι υπεύθυνη στάση από την πλευρά τους να το κάνουν”;
Πώς θα ερμηνεύσουν το “ταξικό και διεθνιστικό καθήκον [της] διεκδίκησης της δυνατότητας εμβολιασμού” ή το ότι “δεν νοείται εν μέσω πανδημίας να εργάζονται ανεμβολίαστοι υγειονομικοί εντός των νοσοκομείων, κέντρων υγείας” και άρα ότι θα έπρεπε να τοποθετηθούν “σε άλλες θέσεις του συστήματος υγείας ή υπηρεσίες δημόσιας υγείας χαμηλού ρίσκου μετάδοσης”, για να θυμηθούμε λίγα αλλά χαρακτηριστικά δείγματα “κινηματικής” αυτοπειθάρχησης; Τι θα έχει να πει η επιστήμη γι’ αυτά τα φαινόμενα; Θα σηκώσει τα χέρια ψηλά;
***
Théo Boulakia και Nicolas Mariot, Η βεβαίωση, Ένα πείραμα μαζικής υπακοής, άνοιξη 2020, Εκδ. Anamosa, 2023
◼︎ Συνέντευξη του ιστορικού Nicolas Mariot: «Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, η βεβαίωση ήταν η αρχή μιας συγκλονιστικής εμπειρίας: η αστυνομία για τα πάντα»
Με τον κοινωνιολόγο Théo Boulakia, ο ιστορικός [Nicolas Mariot ] ανατρέχει στην εμπειρία της «μαζικής υπακοής» κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown το 2020, με βάση μια έρευνα σε 16.000 άτομα. Εάν οι Γάλλοι συμμορφώθηκαν γενικά με τους κανόνες, αυτό έγινε λιγότερο από τον φόβο του Covid-19 και περισσότερο λόγω των ελέγχων και των καμερών κλειστού κυκλώματος.
◼︎ Συνέντευξη στον Thibaut Sardier, που δημοσιεύτηκε στις 17 Νοεμβρίου 2023, στην εφημερίδα Liberation.
Ήταν μια πρωτοφανής εμπειρία που σίγουρα άφησε το στίγμα της. Για όσους έχουν κοντή μνήμη, υπάρχουν ακόμα QR codes που χάνονται στα βάθη του τηλεφώνου ή ένα κομμάτι χαρτί που εγκαταλείφθηκε σε ένα συρτάρι. Και για άλλους, η ζωντανή και μερικές φορές τραυματική ανάμνηση μιας αναστάτωσης που είναι τόσο δύσκολο να τη βιώσεις. Από 17 Μαρτίου έως 11 Μαΐου 2020.
Ο πρώτος εθνικός εγκλεισμός, κατά τον οποίο οποιαδήποτε έξοδος έξω από το σπίτι μπορούσε να γίνει μόνο με μια κατάλληλα συμπληρωμένη βεβαίωση, η οποία προσδιόριζε έναν βάσιμο λόγο για να δικαιολογηθεί η παρουσία σε δημόσιο χώρο, όπου οποιαδήποτε περιπλάνηση γινόταν ύποπτη.
Ο υποψήφιος διδάκτορας Κοινωνιολογίας Théo Boulakia και ο ιστορικός Nicolas Mariot ανατρέχουν σε αυτήν την περίοδο σε ένα βιβλίο με τίτλο “Η βεβαίωση. Ένα πείραμα μαζικής υπακοής, άνοιξη 2020” (εκδόσεις Anamosa), συνοδευόμενο από έναν ιστότοπο που παρουσιάζει τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν. Και αναρωτιούνται για την πραγματική χρησιμότητα αυτού του εγγράφου, το οποίο σε πολλές χώρες δεν χρησιμοποιήθηκε.
Αντλώντας υλικό μέσα από μια λεπτομερή ανάλυση του Τύπου (κυρίως του περιφερειακού), η εργασία βασίζεται επίσης σε μια έρευνα με ερωτηματολόγιο (πρόγραμμα «Vico» για τη ζωή στον εγκλεισμό) που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του lockdown: Έπλεναν οι άνθρωποι τα χέρια τους με υδροαλκοολικό τζελ πολλές φορές την ημέρα; Τραγούδησαν ή έκαναν θόρυβο στο παράθυρό τους αποδοκιμάζοντας την κυβέρνηση; Πόσο συχνά έβγαιναν έξω «για να πάρουν λίγο καθαρό αέρα, να περπατήσουν ή να κάνουν μια σωματική ή αθλητική δραστηριότητα»;
Χάρη σε 16.000 πλήρεις απαντήσεις, η έρευνα εντοπίζει διαφορετικές στάσεις απέναντι στον εγκλεισμό, διακρίνοντας έξι κατηγορίες: «ανυπάκουους», «διαμαρτυρόμενους», «ξέγνοιαστους», «νομιμόφρονες», «υποδειγματικούς» και «κλειστοφοβικούς». Τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά τους εξηγούν γιατί η υπακοή στους κυβερνητικούς κανόνες ήταν μάλλον ο κανόνας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Όπως εξηγεί ο Nicolas Mariot, τα θέματα υγείας και ο φόβος του ιού δεν είναι καθόλου ο πρωταρχικός επεξηγηματικός παράγοντας.
**
▶︎Γιατί υπήρχε η βεβαίωση στη Γαλλία και όχι σε άλλες χώρες;
Μόνο τέσσερις χώρες υιοθέτησαν τη βεβαίωση: η Ιταλία, η Γαλλία (που αντέγραψε την Ιταλία), η Ελλάδα και η Κύπρος. Στο Βέλγιο, την Ολλανδία, τη Φινλανδία και τη Νορβηγία, όπως και σε άλλα κράτη, απαγορεύτηκαν οι συγκεντρώσεις, αλλά όχι οι έξοδοι. Μπορούσε καμιά να πάρει λίγο καθαρό αέρα, μόνη ή με την οικογένεια, χωρίς χρονικούς ή τοπικούς περιορισμούς. Επομένως, η βεβαίωση δεν θα είχε νόημα. Στη Γαλλία, αυτό το χαρτί έγινε αναγκαίο στις 17 Μαρτίου και από τις 23 Μαρτίου ήταν απαραίτητο να σημειώνεις την ημερομηνία και την ώρα έκδοσής του. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης ενός συγκλονιστικού πειράματος, το οποίο ονομάζουμε «αστυνομία για τα πάντα».
Κανονικά, οι αρχές πρέπει να έχουν έναν νόμιμο λόγο για να διενεργήσουν έλεγχο ταυτότητας. Ακόμη και αν η νομολογία αναγνωρίζει ότι μπορούν να επικαλεστούν εκ των υστέρων σφάλμα εκτίμησης, δεν μπορούν να ελέγχουν τους ανθρώπους χωρίς λόγο. Και όμως, ξαφνικά, το απλό γεγονός του να είσαι έξω ήταν αρκετό για να θεμελιώσει την υποψία ενός αδικήματος.
▶︎Επηρεάστηκαν όλοι το ίδιο από τους ελέγχους;
Ναι, αυτά είναι τα μεγάλα νέα του εγκλεισμού. Κανονικά, οι έλεγχοι ταυτότητας επικεντρώνονται σε όσους θεωρούνται μετανάστες χωρίς χαρτιά, νέους από τα προάστια και, ευρύτερα, νέους άνδρες (σε ποσοστό διπλάσιο από τις γυναίκες) που ζουν σε αστικές περιοχές. Ξαφνικά, ζητήθηκαν τα «χαρτιά» από άτομα που θα μπορούσαν να έχουν περάσει ολόκληρη τη ζωή τους χωρίς να υποβληθούν σε κανέναν έλεγχο ταυτότητας: από στελέχη, λευκούς, άνω των 30, από γυναίκες.
Έγιναν 21 εκατομμύρια έλεγχοι μέσα σε 55 ημέρες. Από την άλλη πλευρά, όσον αφορά τα πρόστιμα (1,1 εκατ.), οι συνηθισμένες ανισότητες συνεχίστηκαν και πολλοί νέοι από εργατικές γειτονιές συσσώρευσαν γρήγορα πρόστιμα χιλιάδων ευρώ. Αυτές οι διακρίσεις υπήρχαν πριν από τον εγκλεισμό, αλλά το φαινόμενο κλιμακώθηκε σε σημαντικό βαθμό: το απλό γεγονός του να είσαι έξω «αράζοντας» στα «προάστια» επέτρεπε την ποινή.
▶︎Γράφετε ότι η βεβαίωση είναι «αυτοπαραγωγή της αλήθειας». Τι εννοείτε;
Όπως σε κάθε διοικητικό έγγραφο, καλούμαστε να πούμε την αλήθεια για τον εαυτό μας, να πούμε ότι θα σεβαστούμε ένα χρονοδιάγραμμα και μια περίμετρο. Ή να πάρουμε το ρίσκο να πούμε ψέματα. Δεδομένου ότι είναι άμεσα ελεγχόμενο από την αστυνομία, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν αντιμέτωποι με όλα τα μικρά ψέματα, όλες τις μικρές απάτες, αλλά και όλα τα ακούσια και απρόβλεπτα λάθη που έκαναν αμφισβητήσιμη τη δήλωση που έγινε πριν φύγουν από το σπίτι. Με αυτή την έννοια η βεβαίωση φέρει μια νότα διαστροφής: μπορούμε να αμφισβητήσουμε την καλή μας πίστη απλώς και μόνο επειδή οι κανόνες είναι ασαφείς και ερμηνεύονται διαφορετικά ανάλογα με το άτομο που μας ελέγχει.
Παραθέτουμε ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ όπου η χωροφυλακή συλλαμβάνει μια κυρία που βγαίνει από ένα σούπερ μάρκετ. Το καρότσι της περιέχει έξι μπουκάλια σόδα. Ο χωροφύλακας της λέει ότι αυτά δεν είναι βασικά αγαθά και ότι θα της επιβάλει πρόστιμο αν το ξανακάνει:
«Προβλέπετε να πάθετε γαστρεντερίτιδα;» Αν η αστυνομία ή η χωροφυλακή αρχίσουν να ελέγχουν τον τρόπο ζωής μας ή τις διατροφικές μας προτιμήσεις, μπαίνουμε σε έναν άλλο κόσμο. Δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο περιστατικό ούτε για τον υπερβάλλοντα ζήλο ενός συγκεκριμένου χωροφύλακα, υπάρχουν εκατοντάδες ιστορίες αυτού του τύπου.
▶︎Θα χαρακτηρίζατε τον εγκλεισμό αυταρχικό;
Πράγματι, είναι δύσκολο να βρει κανείς υγειονομικό νόημα σε ορισμένες εμμονές. Σημαντικοί πόροι (ελικόπτερα, drones και περιπολίες εδάφους) σπαταλήθηκαν για να «παρακολουθήσουν» (η λέξη χρησιμοποιείται από την αστυνομία και τα μέσα ενημέρωσης) ανθρώπους που περπατούσαν μόνοι μέσα στη φύση. Μερικοί τέθηκαν υπό κράτηση σε καταφύγια σε ψηλά βουνά, ή ακόμα και σε σπηλιές, και στάλθηκαν στα σπίτια τους.
▶︎Γιατί μια τέτοια εστίαση σε αυτούς τους τομείς;
Ακόμα δεν το καταλαβαίνω. Η ιδέα ότι ο ιός θα εξαπλωθεί περισσότερο στη φύση παρά σε ένα σούπερ μάρκετ ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς φαίνεται παράλογη, ακόμη και αν λάβουμε υπόψη τι ήταν γνωστό εκείνη την εποχή. Νομίζω ότι υπήρχε η ιδέα ότι σε μια τραγική περίοδο, δεν μπορούσαν να επιτραπούν οι στιγμές ευχαρίστησης. Κάποιοι δήμαρχοι και νομάρχες ξεκαθάρισαν: «Ο εγκλεισμός δεν είναι διακοπές.» Ο στόχος ήταν να γίνουν οι έξοδοι όσο το δυνατόν πιο επώδυνες.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αυτό που ονομάζαμε «ανησυχία» απ’ έξω: Το αποτέλεσμα που παράγεται από το κενό οικείων χώρων, τους αστυνομικούς ελέγχους, τη μεταβλητή ερμηνεία των κανόνων. Κάποιοι μπορεί να ενθουσιάστηκαν πολύ από αυτό το νέο περιβάλλον. Αλλά βοηθάει ιδιαίτερα να εξηγήσουμε γιατί οι γυναίκες βγαίνουν λιγότερο, επειδή ενισχύει ένα συνηθισμένο άγχος για τον δημόσιο χώρο και υπονομεύει τις συνήθεις πρακτικές που υιοθετούνται για να το ξεπεράσουν.
Ένα άλλο επιχείρημα για να μιλήσουμε για αυταρχική λογική: Οι κανόνες ποικίλαν πολύ, με την πάροδο του χρόνου αλλά και από το ένα μέρος στο άλλο…
Υπήρχε μια δυναμική τοπικής πλειοδότησης έναντι των εθνικών κανόνων. Νομάρχες και δήμαρχοι επέβαλαν απαγόρευση κυκλοφορίας επιπλέον του εγκλεισμού, άλλοι αποφάσισαν να ξεβιδώσουν τα δημόσια παγκάκια, να απαγορεύσουν το μάζεμα μανιταριών και τη φωτογράφηση τοπίων ή την ποδηλασία. Ο δήμαρχος του Sanary-sur-Mer (Var) απαγόρευσε για λίγο στους ψηφοφόρους του να πηγαίνουν πάνω από δέκα μέτρα από τα σπίτια τους ή να φέρουν μία μόνο μπαγκέτα ή μία εφημερίδα τη φορά. Οι δημοτικοί αστυνομικοί παντού εξουσιοδοτήθηκαν να εκδίδουν πρόστιμα για μη τήρηση του εγκλεισμού.
▶︎Σύμφωνα με τις κατηγορίες ανθρώπων που κατασκευάσατε μετά την έρευνα, μόνο το 10% ήταν «ανυπάκουοι» στον εγκλεισμό. Άρα οι Γάλλοι υποτάχθηκαν γενικά σε αυτό που αναμενόταν από αυτούς;
Αν προσθέσουμε στους «ανυπάκουους» τους «ξέγνοιαστους», που επέτρεψαν στον εαυτό τους κάποιες παρεκκλίσεις χωρίς να το κάνουν συστηματική πολιτική, μπορούμε να πούμε ότι τα τρία τέταρτα του πληθυσμού σεβάστηκαν τους κανόνες του εγκλεισμού, χωρίς αυτό να είναι δυνατόν να αποδοθεί αποκλειστικά στον φόβο του ιού. Αυτό βλέπουμε με δύο άλλες κατηγορίες: τους «νομιμόφρονες» (25% του πληθυσμού) και τους «υποδειγματικούς» (22%). Κυρίως άνδρες, οι «νομιμόφρονες» σεβάστηκαν τις κυβερνητικές εντολές, αλλά πολύ λιγότερο σχολαστικά τις υγειονομικές συμβουλές της εποχής, όπως την απόσταση ενός μέτρου όταν προσπερνάς κάποια, το τακτικό πλύσιμο των χεριών, το καθάρισμα των επιφανειών.
Οι «υποδειγματικοί» είναι η μόνη κατηγορία που σέβεται και τους δύο τύπους κανόνων. Συνολικά, οι συστάσεις για την υγεία τηρούνται από λιγότερο από το 50% των ατόμων που απάντησαν στην έρευνα. Επομένως, ο φόβος για τον ιό έπαιξε σχετικό ρόλο στην επιτυχία του εγκλεισμού. Η μαζική υπακοή εξηγείται περισσότερο από τη σχέση με την εξουσία.
Ακριβώς, δύο κατηγορίες χαρακτηρίζονται από τη σχέση δυσπιστίας με την εξουσία: οι «ανυπάκουοι» και οι «διαμαρτυρόμενοι».
Ανυπάκουοι είναι αυτοί που δηλώνουν ότι παραβιάζουν συστηματικά όλους τους κανόνες εξόδου. Συχνά έχουν βεβαίωση, αλλά αλλάζουν τη διεύθυνση ή τη χρονική τους σήμανση στην πορεία. Οι διαμαρτυρόμενοι σέβονται τους κανόνες αλλά θέλουν να κάνουν γνωστό ότι δεν συμφωνούν. Συνήθως, αποδοκιμάζουν την κυβέρνηση και κρεμούν πανό από τα παράθυρα.
Ή αντί να συμπληρώσουν μία μόνο βεβαίωση, φτιάχνουν ένα συνολάκι με 150 πιστοποιητικά και έτσι βγαίνουν έξω «καλυμμένοι». Αυτά είναι δύο πολύ διαφορετικά προφίλ: οι ανυπάκουοι είναι συχνά εργάτες ή αυτοαπασχολούμενοι, γύρω στα πενήντα, και ζουν σε αγροτικές περιοχές. Οι διαμαρτυρόμενοι είναι νέοι, ζουν στην πόλη, επισφαλείς, πολύ μορφωμένοι, πολύ πολιτικοποιημένοι και ανήκουν στην αριστερά.
▶︎Οι «κλειστοφοβικοί» ξεχωρίζουν πάρα πολύ από τις άλλες κατηγορίες, γιατί;
Αυτό είναι το 20% του πληθυσμού που δεν έκανε ούτε μία βόλτα μέσα σε δύο μήνες. Σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να σκεφτεί κανείς, δεν πρόκειται για την πλειοψηφία των ηλικιωμένων ή για ευπαθείς, αλλά μάλλον για νέους και κυρίως γυναίκες, από την εργατική τάξη. Μη βέβαιοι για την ερμηνεία των κανονισμών, αυτοί οι άνθρωποι προτίμησαν να μην μετακινηθούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι συμφώνησαν. Ένας από αυτούς γράφει: «Θέλω μια επανάσταση για να πληρώσουν για όλα αυτά, μισώ όλους τους ανθρώπους στην εξουσία». Η υπακοή δεν σημαίνει συναίνεση.
▶︎Πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε τους κανόνες;
Οι νομιμόφρονες ήξεραν πώς να χρησιμοποιούν την ασάφεια των κανόνων προς όφελός τους, κάτι που απαιτεί μια ορισμένη γνώση των διοικητικών πρακτικών και των κανονισμών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτές οι πρακτικές ακολουθούνται κυρίως από άτομα με περισσότερα προσόντα ή/και πλουσιότερα από τον μέσο όρο, γεγονός που αναδεικνύει τις κοινωνικές ανισότητες που δημιουργούνται από τον εγκλεισμό. Γενικότερα, η κατοχή ενός σκύλου θα μπορούσε να είναι αποφασιστική, γιατί επέτρεπε να βγαίνεις πολύ συχνά και συνεπώς να παρακάμπτεις τη γενική απαγόρευση χωρίς να υπάρχει κίνδυνος πραγματικά να σου επιβληθεί πρόστιμο.
Ήταν επίσης δυνατό να πάει καμιά σε κοινόχρηστους κήπους (με έξοδο διάρκειας ανάλογης με τη συνοικία) αν υπήρχαν, ακόμα κι αν ήταν εκτός της εξουσιοδοτημένης περιμέτρου. Όλα αυτά κάνουν μεγάλη διαφορά σε μια τέτοια κατάσταση. Στην έρευνα, πολλοί από αυτούς που κλείστηκαν στα σπίτια τους μαρτυρούν τον εκνευρισμό τους με τους κανόνες. Αντίθετα, οι άνθρωποι που θεωρούν τους εαυτούς τους «προνομιούχους», δεν βρίσκουν τίποτα κακό με την κατάσταση.
▶︎Τι έχει διαμορφώσει αυτή η εμπειρία για το μέλλον, στη συλλογική μας ζωή και στη σχέση μας με την εξουσία;
Είναι δύσκολο να πούμε λεπτομερώς. Σε πολύ συγκεκριμένα θέματα υπάρχει η γενίκευση των προστίμων στα 135 ευρώ. Επιπλέον, έχει γίνει ένα βήμα στη χρήση drones, τα οποία έχουν αναπτυχθεί σε όλη την επικράτεια για πρώτη φορά, μέτρα τα οποία θα ενισχυθούν στο Παρίσι με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, οι συνοικίες όπου επιβλήθηκαν τα περισσότερα πρόστιμα είναι και εκείνα όπου υπάρχουν οι περισσότεροι δημοτικοί αστυνομικοί και κάμερες παρακολούθησης. Χρησιμοποιήθηκαν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία παρακολούθησης.